فلسفه چادر مشکی : چادر مشکی پوشش شیک و جذاب خانم های محجبه است. رنگ مشکی نماد قدرت، ثروت، ناشناخته بودن و هوش و درایت است. در این یادداشت روانشناسی و فیزویولوژی رنگ مشکی، کاربرد رنگ مشکی در انعکاس قدرت، استفاده از چادر مشکی در صدر اسلام و ایران و فلسفه رنگ مشکیِ چادر بررسی شده است.
روانشناسی و فیزیولوژی رنگ مشکی
مشکی نماد تاریکی است، جاییکه همه چیز رازآلود و ناشناخته است. حجاب نیز از آنجاییکه نماد مستورگی و رازآلودگی زن است بهترین نمادش رنگ رازآلود مشکی است. ویل دورانت مورخ معروف اروپایی که درمورد حجاب، پژوهش های مفصلی کرده است در توصیف حجاب زنان اروپایی قبل از قرن ۲۰ میگوید: زنان زیبایی هایشان را همچون رازی مقدس پنهان میکردند.
لباس مشکی نشان دهنده قدرت غیرقابل انکار است.
بر خلاف قرمز یا سبز، که نشان دهنده طول موج های خاص نور است، سیاه اما یک طول موج نیست بلکه ترکیبی از تمام رنگ هاست. یک جسم سیاه تمام طول موج های قابل مشاهده را جذب می کند و آن را به صورت دسته ای قرار می دهد.
رنگ مشکی با ثروت و زیبایی نیز مرتبط است، مثلا بعضی اشیاء خانگی لوکس و اشرافی به رنگ مشکی و براق هستند.
رنگ مشکی معنی قدرت، رمز آلود بودن و ظرافت و بعضی اوقات معنی ترس و ناشناخته بودن را منتقل میکند.
گِرِگ ویلیامز، متخصص زبان بدن میگوید: رنگی که میپوشید در قضاوت دیگران نسبت به شما و عملکردتان تاثیرگذار است. ویلیامز اعتقاد دارد کسانی که رنگ های تیره میپوشند نسبت به دیگران بیشتر هوای خودشان را دارند. آنها بیشتر از خودشان مراقبت میکنند.
فیزویولوژیست ها اعلام کرده اند رنگ سیاه در کنار سایر رنگ ها موجب میشود تا چشم انسان درخشش رنگ های دیگر را بیشتر حس کند.
استمرار در نگاه کردن به رنگ مشکی چشم را خسته میکند برعکس رنگ های دیگر که برای استمرار نگاه رغبت ایجاد میکند.
در روانشناسی رنگها نوع رنگ در ایجاد گرسنگی، سیری، خشم و آرامش تأثیر مستقیم دارد. همچنین در شعله‌ور شدن غرایز جنسی نیز دخالت مستقیم دارد. رنگ سیاه باعث کاهش میل جنسی میشود. امام صادق(ع) در این زمینه خطاب به «حنّان بن سُدَیر» فرمودند: «آیا نمی‌دانی رنگ سیاه مایه تقلیل شهوت است» (وسایل الشیعه، ج ۳، ص ۳۸۶)
مشکی رنگ اقتدار
در روانشناسی رنگ ها تمایل به پوشیدن لباس مشکی نشان دهنده تمایل به نشان دادن قدرت است.
داوران مسابقه‌ی فوتبال برای این که بتوانند در زمین قضاوت مقتدرانه‌ای داشته باشند، اغلب سیاه رنگ میپوشند.
رنگ لباس فارغ التحصیلی دانشجویان اغلب دانشگاه های معتبر جهان به رنگ مشکی یا ترکیبی از مشکی و سایر رنگ هاست. در برخی دانشگاه ها فقط بالاترین مرتبه علمی اجازه دارد کلاه و گانِ مشکی بپوشد. فارغ التحصیلی به معنای رسیدن به درجه کمال در یک رشته تحصیلی است.
در سال ۲۰۱۸ در گزارشی اعلام شده است که از ۱۸۳۰۰۰ لباسی که در خرده فروشی های آنلاین ایالات متحده فروخته شده ۳۸ درصد از طیف رنگ مشکی بوده است و به همین علت رنگ مشکی رنگ محبوب در ایالات متحده محسوب میشود.
جان هاروی داستان نویس انگلیسی در کتاب “داستانِ سیاه / story of black” به تاریخچه رنگ سیاه در فرهنگ ها پرداخته است. او در مورد استفاده از رنگ سیاه توسط رومیان باستان، شواهدی پیداکرده است که نشان میدهد آنها بخاطر شیک بودن رنگ مشکی از آن استفاده میکردند. در قرن ۱۶ نیز قیمت لباس مشکی به شدت در اروپا افزایش پیدا میکند. جان هاروی میگوید در آن دوره، ثروتمندان اروپایی از نجبای اسپانیا در جنوب اروپا گرفته تا تاجران هلندی در شمال این قاره به لباس مشکی گرایش پیداکردند.
در پوشش های مردانه رنگ سیاه معمولا نماد شایستگی و اقتدار است. جان هاروی درکتاب خود میگوید از سال ۱۸۱۰، رنگ مشکی و رنگ های تیره به سلیقه “بیو برومل” طراح لباس های مردانه معاصر بعنوان استانداردی برای پوشاک مردان درنظر گرفته شد.
در دین مسیحیت لباس کشیش ها و راهبه ها مشکی و سفید است.
در انگلستان و فرانسه رنگ مشکی رنگ اشرافیت است.
در ورزش های رزمی کمربند مشکی متعلق به بالاترین درجه است.
خودروهای سیاسی نیز به رنگ مشکی هستند.
برندهای مشکی
برندهای آرایشی شانل، لورآل، برندهای ورزشی آدیداس و نایک، شرکت اپل و بلک بری، مجله تایمز، پوشاک زارا و لوییس وویشن و بسیاری دیگر از برندهای نام آشنا رنگ برند خود را مشکی انتخاب کرده اند.
یوجی یاماموتو طراح مد ژاپنی نیز در طراحی لباس از رنگ مشکی استفاده میکند. یکی از روزنامه نگاران عرصه مد به نام سوزی منکس از او میپرسد چه چیزی باعث شده به رنگ مشکی علاقمند شود. یاماموتو پاسخ میدهد: مشکی هم رنگ تواضع و هم رنگ غرور است. سیاه رنگ رازآلودگی است. میتواند نور را ببلعد و یا حتی چیزهای دیگر را برجسته کند. اما بالاتر از همه اینها رنگ سیاه میگوید: من تو را به دردسر نمی اندازم، تو هم مرا به دردسر نینداز!
رنگ مشکی در دین اسلام
در عربی،سیاه با الفاظی مثل اسود، سوداء بیان می شود که به معنی آقایی و برتری و سیادت است. (سید هم به معنای آقا و برتر است)
پوشاندن خانه خدا با پرده مشکی بیانگر عظمت این خانه است.
رسول خدا(ص) و امیرالمؤمنین(ع) در جنگ ها عمامه مشکی می پوشیدند که بیانگر عظمت و اُبهت بود. حضرت علی (ع) در جنگ صفین عمامه سیاه بر سر داشتند؛ «وهو معتم بعمامه سوداء». (نهج البلاغه، خطبه۱۳۷) در مناقب ابن شهر آشوب آمده است که: «دخل مکه یوم الفتح و علیه عمامه سوداء»؛ حضرت رسول (ص) هنگام ورود به شهر مکه برای فتح آن، عمامه سیاه بر سر داشتند. (سنن النبی، ص ۱۳۷)
چادر مشکی در صدر اسلام
در روایات اسلامی از جمله احکام لباس (چه در مورد نمازگزار و چه در غیر حالت نماز) بهترین لباس، لباس سفید معرفی شده و نسبت به رنگ مشکی نهی شده است. اما در چند مورد استثنا شده است که چادر یکی از این موارد می باشد. البته در اسلام اجبار به رنگ مشکی نیست.
امام صادق(ع) فرمودند:پوشیدن لباس سیاه کراهت دارد مگر در سه چیز که عبارتند از:کفش،عمامه وکساء (کساء به لباس بزرگ مثل عباء وچادر وامثال آن گویند) (وسائل الشیعه،ج۳ ص۲۷۹)
شواهد روایی و تاریخی بسیاری وجود دارد که اثبات میکند، چادر مشکی از دوران صدراسلام استفاده میشده است. علامه طباطبایی در تفسیر المیزان به نقل از سیوطی نقل میکند که ام سلمه همسر پیامبر(ص) فرمود:
«لمانزلت هذه الآیه(یدنین علیهن من جلابیبهن) خرج نساء الأنصار کان على رؤوسهن الغربان من أکسیه سود یلبسنها؛
هنگامی که آیه (یدنین علیهن من جلابیبهن) نازل شد، زنان انصار از خانه خارج شدند در حالی که پوشش‌های سیاه بر سر داشتند.»
نکته قابل توجه در این روایت این است که این پوشش به «غربان» نامیده شده است. غربان در زبان عربی جمع غراب به معنای کلاغ است. زنان انصار پوششی سیاه و سرتاسری را استفاده میکردند که در نامگذاری این تشبیه انجام شده است. در این روایت هم تشبیه گویای رنگ است و هم تصریح به رنگ سیاه (اکسیه سود) در پوشش شده است. (تفسیرالمیزان، ج۱۶، ص ۵۳۹)
همچنین در کتاب مستند الشیعه علامه نراقی به نقل از کتاب الذکری نقل شده است:
«إن النبی کان یصلى الصبح فتنصرف النساء و هنّ متلففات بمروطهنّ لایعرفن من الغلس؛
وقتی پیامبر نماز صبح را به جا می‌آورد. بعد از نماز زنان بر می‌گشتند در حالی که با عبایی خود را پوشانده بودند به گونه‌ای که از تاریکی دم طلوع صبح، تشخیص داده نمی‌شدند.»
معنای حدیث این است که زنانی که در نماز جماعت صبح شرکت کرده بودند حجاب و پوششی تیره داشتند به گونه‌ای که در تاریکی نزدیک به طلوع صبح قابل تشخیص نبودند.
نظر مراجع تقلید در مورد چادر مشکی
سوال: برخی میگویند چادر مشکی برای بانوان مکروه است و باید پوشش مانتو و کت و دامن با رنگ های متنوع جایگزین چادر مشکی شود. آیا چنین حرف و اقدامی صحیح است؟خواهشمند است نظر شریفتان را مرقوم فرمائید.
آیت الله خامنه ای: این صحبت صحیح نیست وبهترین حجاب پوشیدن چادر است و چادر سیاه هم بی اشکال است.
آیت الله العظمی فاضل لنکرانی: چادر مشکی بهترین نوع حجاب است و پوشیدن لباس هائی که جلب توجه کند حرام است.
آیت الله مکارم شیرازی: باتوجه به این که درحال حاضر رنگ مشکی برای حفظ پوشش زنان بهتر است کراهت آن ثابت نیست.
آیت الله مظاهری: چادر مشکی برای خانم یک سنت شرعی وملی است وانگهی باید در حفظ آن کوشا باشیم. اگر اینگونه حرف ها درست بود، علما و بزرگان و مراجع تقلید و حضرت امام و مقام معظم رهبری بهتر از دیگران می دانستند. مقید بودن خانم های آنان به چادر مشکی یک امر ضروریست.
چادر مشکی در ایران
چادر از دوره هخامنشیان در ایران استفاده میشده است. (این مطلب را ببینید) تا قبل از دوره قاجار بیشتر رنگ های سفید، نخودی، آبی، ارغوانی رنگ های رایج بوده و رنگ مشکی غالبا استفاده نمیشده است.
انتخاب رنگ مشکی برای چادر رسمی، طبق یک نقل مربوط به دوره عثمانی است که ابتدا در این امپراتوری و سپس در تبریز و بعد کل مناطق ایران باب میشود. پیش از انقلاب نیز رنگهای مختلفی برای چادر وجود داشت و چادر مشکی بعنوان لباس رسمی تر و مجلسی مطرح بود. پس از انقلاب با حضور اجتماعی بیشتر زنان، بتدریج چادر مشکی رایجتر گردید.
فلسفه چادر مشکی
باتوجه به توضیحات بالا، فلسفه رنگ مشکی برای چادر کم کردن نگاه دیگران و همچنین نشان دادن اقتدار و ابهت است. عده ای معتقدند استفاده از رنگ مشکی موجب افسردگی میشود درصورتیکه استمرار در پوشیدن لباس های مشکی انسان را افسرده میکند.
چادر لباسی است که بر روی مانتو و شلوار و روسری قرارمیگیرد و استفاده از آن به اجتماع محدود میشود. خانم های محجبه نیز غالبا از رنگ های شاد و روشن در منازل و در زیر چادر استفاده میکنند. بنابراین رنگ مشکی
چادر نه تنها عامل افسردگی نیست بلکه با کاهش نگاه نامناسب برخی مردان، به شادابی زن کمک میکند.
